Мұхтар Шаханов - «Қырғыз Республикасының халық ақыны», жиырмадан астам шет елдік академиялардың, университеттердің құрметті докторы, профессоры. Біріккен Ұлттар Ұйымының Қоршаған Орта Бағдарламасы сыйлығының, Қазақстан және Бүкілодақтық Ленин комсомолы сыйлықтарының, Түрік Республикасының «Түрік дүниесіне қызметі үшін» халықаралық сыйлығының, Қырғыз Республикасы халықаралық «Руханият», Түрік дүниесі жазушылар бірлестігінің «Шахрияр», ЮНЕСКО-ның «Боорукер» клубы сыйлықтарының, Түркия, Әзірбайжан, Солтүстік Кипр мемлекеттері тағайындаған «Түрік әлеміне сіңірген ерен еңбегі үшін» атағының иегері. 2002 жылы М.Шахановқа «Жазагер жады космоформуласы» атты шығармасы үшін Калифорния Ғылым, Индустрия, Білім және Өнер академиясының А.Эйнштейн атындағы Алтын медалі мен Түркияның Гебзе қаласында «Түркі тілдес халықтар арасындағы ең үздік әлем ақыны» атағы берілді. «Нобель» сыйлығының 100 жылдығына орай Тамбов қаласында өткен «Нобель» сыйлығы лауреаттары мен нобелшілердің халықаралық конгресінде «Нобель» ақпарат орталығы, «Нобель» қоры, Ресей жаратылыс ғылымдары академиясы бірлесіп бекіткен «Нобельдің Алтын медалімен» марапатталды.

Ақын өз елінің мемлекеттік дәрежедегі сыйлықтарынан, «Халық қаһарманы» атағынан, орден, медалдарынан жүйелі түрде бас тартты. Ол оны былай түсіндіреді. «Отан біздің ең үлкен анамыз. Әркім өз анасына еткен қызметі үшін жылу дәметпеуі керек. Отан да өзінің дараланған перзенттерін марапаттап отыруы шарт. Бірақ ол өте әділетті түрде шешім табуы тиіс. Қазір елімізде кез-келген заңдастырылған немесе заңдастырылмаған ұрылардың ең кемі екі орден, үш медалі бар. Солардың қатарында болғым келмейді. Ал шет мемлекеттер ұсынған сыйлықтарды алатын себебім, ел перзентіне көрсетілген, есепке құрылмаған риясыз құрмет сәл де болса республикамыздың рухани мәртебесін өсіреді».

Мұхтар Шахановтың поэмаларының бірі де бірегейі – Танакөз поэмасы. «Танакөз» поэмасының басқа поэмалардан даралап тұратын қандай ерекшеліктері бар?

Ақынның адамгершілік пен адал достық нысанасы болған осы идеяны жүзеге асыру бағытындағы шығармасы – «Танакөз» поэмасы. Бұл поэма қазақ жастарына, сол арқылы бүкіл қазақ ұлтына түзу бағыт сілтеді. Шынайылықты, адалдықты, ұлы достықты дәріптеген бұл шығармасында ақын жалаң насихаттың жетегінде кетпейді. Мұхтар ақын үшін байлықтың үлкені, оның ұғымындағы ұлы достық оп оңай қол жеткізетін нәрсе емес. Адамгершілігі мол кемел адам болу үшін ең алдымен адамға тән бірқатар ұлы достықты бойына жинақтай білуің шарт. «Танакөз» поэмасы осы ретте көпшілікке ғибратты бағыт сілтейді. Және де осы қасиеттердің әрқайсысының адам өміріндегі мән-маңызың түсіндіреді.
Поэма достыққа деген адалдықтың биік үлгісін көрсетеді. Ақын замандас өмірін әр қырынан суреттеп кейіпкерлерінің болмысынан ұрпаққа өнеге болар ой түзейді. Поэма адамдардың тағдыры, мінезі, кейіпкердің ой-толғанысы арқылы ашылады. Ақын лирикалық қаһармандарының рухани биіктігіне сүйсіну арқылы оқырманнын да достық пен махаббаттың ұлы қасиетіне үнілуге шақырады. Басты кейіпкерлердің өмір сүрген ортасымен соғыстан кейінгі шындығы, әкеге деген сағынышы мен анаға деген құрметі, бір-бірінен жан аямас үш достың қарым-қатынасы аясында шығармада сәтті көрініс табады.
Қорыта келе, Мұхтар Шахановтың «Танакөз» поэмасы қазақ поэзиясының озық үлгісі ретінде әдебиетіміздің алтын қорына енді.

Өлең өлкесінде айрықша із қалдырған ақының «Ғашықтық ғаламаты» өлеңі белгілі бір сюжетке құрылған, астарлы оймен тереңнен толғаған тамаша туынды. Мұхтар шығармасындағы лирикалық кейіпкер көкейтесті мәселеге жауап іздейді.
Өлең қартаң әйелдің бауыр еті баласын қанаттыға қақтырмай, тұмсықтыға шоқтырмай өсіруін баяндаумен басталады. Қызы да құрбы-құрдасының алды болып, жұрт көзіне жарқырай көрінген сұлулығымен белгілі болады. Бір әттеңі, жас қыз сезім шырғалаңына түсіп, өнер адамына (әртіске) ғашық болып қалады. Бұл жағдай анасына ауыр тиеді. Осы тұста автор өлең ішінде Естай мен Қорланның махаббатын шеберлікпен жеткізіп қана қоймай, «сүю бақыты-кез келгенге тартылмайтын сыбаға» екендігін дәлелдейді.
«Ғашық жүрек сүйгені үшін бола алмайды жазалы,
Адам азса ғашықтықтың жоқтығынан азады».
Бұл өлең жолдарынан туатын ой-махаббатты кінәлауға асықпау. Себебі, шынайы махаббаттың күштілігін, оның мәңгілік екенін Естай мен Қорланның бір-біріне деген сезімдерінің қартайған шағында да өшпегендігімен, Естайдың Қорлан сыйлаған жүзікті о дүниеге өзімен бірге жерлеуін өтінуімен, Естай өлімін естіген кейуананың Естайды «жаны сұлу жанға балап», өлерінде Естайдың әнін қайталап тыңдап, «бақыттымын, бақыттымын» деп көз жұмуымен бере отырып, бойжеткен қыздың жан дүниесін ұғынуға жетелейтіндей.
Бұл тұрғыда, қазіргі кезде қосыларда «сүйдім, күйдім» деп, күн өте келе «жаңылыппын» дейтіндерге «ғашықтық ғаламатының» қандай болатынын ұғындырып, «Ғашық жыры-ешбір геометриямен өлшеуге келмейтін тіршіліктің өлеңі» екендігін жеткізу мақсатында ақынның Естай мен Қорлан оқиғасын кіріктіруін қалай негізсіз дерсіз?
Евгений Евтушенконың сөзімен айтар болсақ, «Естай мен Қорлан махаббатының астарында бүкіл бір ұлттың махаббатқа деген мінезі мен ерлігі жатқандықтан», бұйрабас әртіске ғашық болған қыз оқиғасына төрелік айтуға асықпай, оқырманға ой тастауды мақсат тұтқан.
Ендеше, «жүрекке әмір жүрмейтіндіктен» құлай сүйген адамдарға шектеу қоймай тұрып, ойланғанымыз жөн болар.